Co to jest vilanella?

 

Vilanella - to wierszowany utwór, który wywodzi siÄ™ z wÅ‚oskiego folkloru. Pierwotnie vilanella miaÅ‚a charakter chÅ‚opski, jarmarczny, sielankowy, o czym już Å›wiadczy nazwa pochodzÄ…ca od wÅ‚oskiego sÅ‚owa "villano" - wieÅ›niak. Z czasem vilanella staÅ‚a siÄ™ kunsztownym utworem przynależącym do nurtu poezji dworskiej. Rozwój tego gatunku w formie jakÄ… znamy obecnie dokonaÅ‚ siÄ™ na przeÅ‚omie XV i XVI wieku we Francji, a najwybitniejsze utwory tego typu zawdziÄ™czamy twórcom angielskiej i amerykaÅ„skiej poezji XIX i XX wieku: Austin Dobson, Oscar Wilde, Wystan Hugh Auden, Dylan Thomas, Elizabeth Bishop, Sylvia Plath,  James Merrill,

Wyznaczniki gatunkowe vilanelli skodyfikowane zostaÅ‚y po raz pierwszy przez francuskiego poetÄ™ Jeana Passerata (1534-1602). 

 

 

Budowa
 

Vilanella skÅ‚ada siÄ™ z szeÅ›ciu strof i ma w sumie dziewiÄ™tnaÅ›cie wersów. W caÅ‚ym wierszu wystÄ™pujÄ… tylko dwa rymy powtarzane w schemacie aba, w ostatniej strofie abaa.

Vilanella zawiera pięć strof trzywersowych i szóstą czterowersową.

Pierwszy wers pierwszej strofy jest powtórzony jako ostatni wers drugiej i czwartej strofy.

Ostatni wers pierwszej strofy jest z kolei powtórzony jako ostatni wers trzeciej i piątej strofy.

W ostatniej, czterowersowej strofie szóstej wersy pierwszy i trzeci pierwszej strofy zbiegajÄ… siÄ™ jako przedostatni i ostatni wers vilanelli.

 

RealizacjÄ™ powyższych zaÅ‚ożeÅ„ konstrukcyjnych vilanelli przedstawiÄ™ poniżej na przykÅ‚adzie mojego wiersza "Vilanella o wschodzie sÅ‚oÅ„ca".

 

 

Vilanella o wschodzie słońca

 

Gdy twój oddech otula me ramiÄ™ o Å›wicie,        a (A1)

a rzÄ™s trzepot Å‚askocze rozkosznie policzek,    b

jakże kocham i ciebie, i ranek, i życie.               a (A2)

 

Ach, rozpÅ‚ywam siÄ™ caÅ‚y w szczęściu i zachwycie,   a

i rozpala mnie pierwszy sÅ‚oneczny promyczek,        b

gdy twój oddech otula me ramiÄ™ o Å›wicie.        a (A1)

 

Wzrok zanurzam w twych oczu i nieba błękicie,       a

i radosny gwar sÅ‚yszÄ™ zbudzonych uliczek,               b

jakże kocham i ciebie, i ranek, i życie.               a (A2)

 

Już na jutrzniÄ™ z koÅ›cioÅ‚a dzwonu sÅ‚ychać bicie     a

i odgÅ‚osy skowronków na trele potyczek,                 b

gdy twój oddech otula me ramiÄ™ o Å›wicie.        a (A1)

 

Choćby po tym poranku byÅ‚o gradobicie,                a

a z koryta by senny wystÄ…piÅ‚ strumyczek                b

jakże kocham i ciebie, i ranek, i życie.               a (A2)

 

A gdy przyjdzie ta chwila zatraty w niebycie            a

obraz twój przyćmi wszystkie twoich poprzedniczek.  b

Gdy twój oddech otula me ramiÄ™ o Å›wicie,    a (A1)

jakże kocham i ciebie, i ranek, i życie.           a (A2)

 

Vilanella o wschodzie słońca

 

Dla tych wszystkich, którzy dotarli do końca tego wpisu, przygotowałem jeszcze jedną vianellę, która udowodni, że ten mocno skodyfikowany gatunek realizowany może być zarówno w poezji poważnej, jak i niepoważnej.

 

Vilanella antydietetyczna

 

Nie męcz skarbie się ostrą głodówką,

nie jedz tylko jarmużu, a zwłaszcza

nie popijaj mizerii kranówką.

 

Wiem, nadwaga ci szkodzi na zdrówko,

lecz choć problem z dopięciem masz płaszcza,

nie męcz skarbie się ostrą głodówką.

 

Płatki z mlekiem przegryzaj parówką,

lecz choć to twe krągłości wypłaszcza,

nie popijaj mizerii kranówką.

 

Choć ci przykro, gdy nazwie cię krówką,

ten,co sam ciÄ™ jak krowÄ™ ugaszcza,

nie męcz skarbie się ostrą głodówką.

 

Kilogramów nie przejmuj się stówką,

a choć zrzut ich to bardzo upraszcza,

nie popijaj mizerii kranówką.

 

Nic to, że twa relacja z lodówką

plany diety wciąż zaprzepaszcza.

Nie męcz skarbie się ostrą głodówką,

nie popijaj mizerii kranówką.

 

Vilanella antydietetyczna

 

 

Vilanella o wschodzie słońca

Co to jest vilanella?
03 czerwca 2020

Copyright Â© Mariusz Parlicki 2016 -2019

Designed by Mariusz Parlicki 2016 -2019