Dytyramb (gr. dithýrambos) to jeden z najstarszych gatunków poetyckich. Wywodzi siÄ™ ze starożytnej Grecji, a przynależy do liryki. Pierwotnie byÅ‚ rodzajem hymnu, ody, pieÅ›ni pochwalnej na cześć Dionizosa, którego jeden z przydomków to Dithýrambos. Z czasem staÅ‚ siÄ™ utworem pochwalnym pisanym ku czci tych, których poeta pragnÄ…Å‚ szczególnie wyróżnić, uhonorować. Choć pierwotnie przynależaÅ‚ do nurtu poezji poważnej, z upÅ‚ywem wieków staÅ‚ siÄ™ także gatunkiem zaadaptowanym przez poetów - humorystów.

 

Dytyramb cechuje zazwyczaj podniosÅ‚y nastrój, patos, zwrócenie siÄ™ do adresata poetyckiej laudacji, a jednoczeÅ›nie entuzjazm w prezentacji dokonaÅ„ opiewanego nim bohatera.

 

Warto podkreÅ›lić, że gatunek ten ewoluowaÅ‚ od chóralnej pieÅ›ni wykonywanej w trakcie Å›wiÄ…t dionizyjskich przez chór przy akompaniamencie  aulosu i połączonej z taÅ„cami wokół oÅ‚tarza Dionizosa do zalążków dramatu. Historycy dramatu upatrujÄ… w ewolucji dytyrambu zalążków zarówno tragedii, jak i komedii antycznej. PrzyczyniÅ‚ siÄ™ do tego procesu antyczny poeta Arion z Koryntu, który okoÅ‚o 600 roku p.n.e. wprowadziÅ‚ do tego gatunku partie solowe i wzmocniÅ‚ rolÄ™ koryfeusza w chórze.

 

NajwiÄ™kszy rozkwit gatunku przypadÅ‚ na V- IV w. p.n.e. WÅ›ród znanych twórców dytyrambów antycznych należy wymienić obok wspomnianego powyżej Ariona z Koryntu: Lasosa z Hermiony, Simonidesa i Bakchylidesa z Keos, Pindara. Po tym okresie gatunek ten staÅ‚ siÄ™ bardziej schematyczny i konwencjonalny, a sÅ‚owo poetyckie wypierane byÅ‚o w nim przez muzykÄ™.

 

We współczesnej poezji dytyramb zdaje siÄ™ być gatunkiem zbieżnym z peanem. W literaturze polskiej dytyramb za sprawÄ… edukacji szkolnej powszechnie kojarzony jest z utworem Tadeusza Różewicza - "Dytyramb na cześć teÅ›ciowej". Polecam także lekturÄ™ "Dytyrambu na cześć pokoju" Konstantego Ildefonsa GaÅ‚czyÅ„skiego.

Poniżej prezentujÄ™ też dwa tego typu utwory mojego autorstwa. Pierwszy  pod tytuÅ‚em "Dytyramb, który jest na cześć tych, co chcÄ… ciastko mieć i zjeść". To mniej klasyczny, mniej patetyczny utwór, a bardziej poetycki żart i literackie rozwiniÄ™cie znanego powiedzenia - "mieć ciastko i zjeść ciastko" (ang.  to have a cake and eat it). To wiersz dedykowany tym, którzy nie mogÄ… i nie chcÄ… pogodzić siÄ™ z niemożnoÅ›ciÄ… zrealizowania dwóch wykluczajÄ…cych siÄ™ zadaÅ„ jednoczeÅ›nie. 

Drugi z prezentowanych dytyrambów to "Dytyramb na cześć Latryny". Jest on bardziej taki, jak należy, a wiÄ™c patetyczny i entuzjastyczny, peÅ‚en dynamicznej akcji i z nieprzemijajÄ…cym moraÅ‚em. 

 

 

Dytyramb, który jest na cześć
tych, co chcą ciastko mieć i zjeść

 

Dytyramb piszę dziś na cześć

tych, co chcą ciastko mieć

i zjeść,

bo oni ból wyboru znają:

majÄ… - nie jedzÄ…c,

jedzÄ…c - nie majÄ…,

a trudno ten stan rzeczy znieść,

wszak chciałoby się mieć

i zjeść,

choć jednocześnie każdy wie,

że albo ma się,

albo je.

 

Każdy też inną prawdę zna,

że je się tylko,

gdy siÄ™ ma,

a gdy siÄ™ nie ma?,

niesie wieść,

nie je siÄ™,

bo nic nie ma jeść.

 

W marzeniach tylko można chcieć

zjeść ciastko

i to ciastko mieć,

więc wam,

co chcecie mieć

i zjeść,

dytyramb piszę dziś na cześć!

 

Dytyramb, który jest na cześć tych, co chcą ciastko mieć i zjeść
 

 

Dytyramb na cześć Latryny

 

Zeusy, Dionizosy, czy też Apolliny -

bóstwa te nic niewarte,

gdy nie ma Latryny,

albo też, gdy Latryna

od środka

na skobel

zamknięta,

a ja biedak już wiem co wnet zrobię,

lecz nie wiem gdzie,

bo wokół tylko ta jedyna,

tak wielce upragniona przeze mnie -

Latryna.

 

Na cześć Latryny tańczę

(tak z nogi na nogÄ™),

w drewniane drzwi kołaczę,

krzycząc, że nie mogę,

po pomoc olimpijskie bogi wołam święte,

tymczasem

z wnętrza słyszę okrutne

- Zajęte!

 

Czekam.

 

Nareszcie wolna!

 

No cóż, poniewczasie,

a ja wiem,

że zbyt długo żyć bez niej nie da się.

 

Dytyramb na cześć Latryny

 

Dytyramb - definicja i przykłady

Co to jest dytyramb? Definicja i pzykłady dytyrambów.
05 czerwca 2020

Copyright Â© Mariusz Parlicki 2016 -2019

Designed by Mariusz Parlicki 2016 -2019